Na projektowanie drogi składa wiele elementów zarówno związanych z opracowaniem dokumentacji technicznej jak załatwieniem szeregu formalności prawno-administracyjnych. Z reguły im większe znaczenie drogi w skali Polski tym cały proces trwa dłużej i jest bardziej skomplikowany. Sama dokumentacja techniczna złożona jest z szeregu rysunków, opisów i obliczeń, a wymagania do jej formy i zawartości określa cała grupa przepisów prawnych. Przed przystąpieniem do właściwych prac projektowych uzyskuje się odpowiednie pozwolenia, mapy i dokumenty w tym opinie geotechniczną. Samo projektowanie dróg jest złożonym procesem wymagającym wiedzy z zakresu kształtowania geometrii drogi, jej przebiegu w planie oraz wymiarowaniem przekrojów i konstrukcji. Niezbędne jest również zwrócenie uwagi na bezpieczeństwo użytkowane drogi oraz ochronę środowiska (hałas, wibracje, zanieczyszczenia).
Podstawy prawne
Podstawowe zasady projektowania i wykonywania dróg publicznych w Polsce reguluje:
- ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1469 oraz 1566)
- ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2017 r. poz. 1332, z późn. zm.)
Dodatkowo obowiązują warunki techniczne obowiązujące w drogownictwie:
- rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. z 2016 r. poz. 124 t.j.),
- rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 63, poz. 735, z późn. zm.) (opens in a new tab)">rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 63, poz. 735, z późn. zm.),
- rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących autostrad płatnych (Dz. U. Nr 12, poz. 116, z późn. zm.) (opens in a new tab)">rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących autostrad płatnych (Dz. U. Nr 12, poz. 116, z późn. zm.).
Ponieważ nierozłącznym elementem budowy każdej drogi są zagadnienia geotechniczne istotne są również:
- ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2011 nr 163 poz. 981)
- rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiana obiektów budowlanych (Dz.U. 2012 poz. 463)
- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz.U. 2011 nr 288 poz. 1696)
Należy również pamiętać o szeregu norm i wytycznych technicznych regulujących poszczególne elementy robót oraz materiały stosowane do ich wykonania.
Zakres dokumentacji projektowej
Dokumentacja projektowa drogi składa się z elementów, które powinny opisywać planowaną inwestycję w taki sposób aby później wyłoniony wykonawca miał jak najmniej wątpliwości do sposobu jej wykonania. Ponieważ drogi publiczne buduje się w drodze przetargów, na etapie przed składaniem ofert istnieje możliwość doprecyzowania nieścisłości. Głównymi elementami dokumentacji projektowej są między innymi:
- projekt budowlany oraz wykonawczy:
- projekt zagospodarowania terenu,
- mapy uzbrojenia istniejącego i projektowanego, projekty usunięcia kolizji,
- profile podłużne i poprzeczne drogi,
- przekroje konstrukcyjne, prognozy i analizy ruchu projekty konstrukcji,
- projekt stałej i czasowej organizacji ruchu,
- projekt sygnalizacji świetlnej, oświetlenia, monitoringu,
- projekt przepustów, kanalizacji, mapy spadków,
- inwentaryzacja i projekty zieleni,
- projekty rozbiórek,
- specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych,
- elementy dokumentacji przetargowej,
- opracowania ekonomiczno-finansowe,
- materiały do DŚU, ZRID, pozwolenia na budowę,
- operat i pozwolenia wodnoprawne,
- studium wykonalności,
- mapy orientacyjne, do celów projektowych, z podziałem nieruchomości,
- opracowania geotechniczne (opinia getoechniczna, dokumentacja badań podłoża gruntowego, projekt geotechniczny),
- kosztorysy i przedmiary.
W zależności od rodzaju i skali inwestycji zakres dokumentacji będzie się różnić.
Projektowanie drogi - elementy
Sytuacja drogi
Droga jest wbudowywana w pasie terenu wyznaczonym poprzez linie rozgraniczające, które są określone w miejscowym planie zagospodarowania terenu lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Szerokość drogi musi zapewniać możliwość umieszczenia elementów i urządzeń związanych z jej funkcję oraz uwarunkowaniami terenowymi, a jej minimalna szerokość jest zależna od klasy drogi oraz jej przekroju. Uwzględnia się również możliwość umieszczenia w pasie drogowym na przykład torowiska, ścieżek rowerowych czy pasów zieleni. Podstawowymi elementami składającymi się na szerokość drogi są: jezdnie, pobocza, skarpy, rowy oraz pasu zieleni. Zwraca się również uwagę na minimalne odległości między skrzyżowaniami w celu zapewnienia wymaganego poziomu bezpieczeństwa
Jezdnie
W zależności od typu drogi i wymagań technicznych dzieli się je na klasy: autostrady, ekspresowe, główne ruchu przyspieszonego, główne, zbiorcze, lokalne i dojazdowe. W zależności od klasy drogi będzie posiadać ona różne parametry, a podstawą do ich określenia jest prędkość projektowa i miarodajna. Liczbę jezdni i pasów ruchu oraz ich szerokość określa się w zależności od natężenia ruchu. Każda jednia w przekroju poprzecznym i podłużnym powinna posiadać spadek umożliwiający sprawne odprowadzenie wód opadowych. Ponieważ droga składa się zarówno z odcinków prostoliniowych, jak i krzywo liniowych niezbędne jest zachowanie ich odpowiednich długości oraz krzywizn, tak aby poruszanie po niej było komfortowe i bezpieczne.
Pasy dzielące
Jeżeli droga ma wydzielone jezdnie, między nimi znajduje się pas dzielący. Jest to zazwyczaj pas zieleni o określonej szerokości, w którym znajdują się urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego (na przykład bariery) oraz oznakowanie pionowe. Możliwe jest również wykonanie pasa dzielącego z materiałów utwardzonych pod warunkiem poprawnego odprowadzania wód opadowych.
Podbocza
Pobocze jezdnie składa się z pasa awaryjnego lub opaski oraz gruntowego pobocza o odpowiedniej szerokości. Pas awaryjny stosowany jest na autostradach i drogach ekspresowych i nie wolo umieszczać w nim żadnych obiektów oraz urządzeń. W obrębie pobocza gruntowego umieszcza się znaki drogowe oraz urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Chodniki i ścieżki rowerowe
Chodnik przeznaczony do ruchu pieszych oraz ścieżki rowerowe powinny być wbudowane w taki sposób aby zapewniały bezpieczeństwo osób po nich się poruszających. Ich szerokość powinna być dostosowana do natężenia ruchu i komfortu użytkowania, a pochylenie zapewniać odpowiednie odprowadzanie wód opadowych.
Nasypy i wykopy
Ponieważ niweleta jezdni może odbiegać od niwelety terenu, jej przebieg wymaga wbudowania nasypów lub wykonania wykopów. Pochylenie skarp musi być odpowiednie w celu minimalizacji ryzyka utraty stateczności. W przypadku nasypów są one wykonywane z odpowiednich materiałów określonych normą.
Skrzyżowania i węzły
Skrzyżowania w jednym poziomie dzielimy na zwykłe i skanalizowane, a te przebiegające w różnych poziomach nazywamy węzłami. W zależności od klasy przecinających się dróg określa się zalecany rodzaj rozwiązania (na przykład dla przecięcia autostrad jest to węzeł, a dla dróg lokalnych skrzyżowanie zwykłe).
Przejazdy drogowe
Przejazdem drogowym nazywamy krzyżowanie się dróg na różnych poziomach bez możliwości wyboru kierunku jazdy, jak na przykład wiadukt drogi niższej klasy nad autostradą. Mimo, że przejazdy kojarzą się z liniami kolejowymi, takie rodzaj skrzyżowania zaliczamy do odrębnej grupy, które projektujemy według warunków technicznych jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii kolejowych z drogami i ich usytuowanie.
Odwodnienie
Projektowanie drogi i problem wody to nierozłączne elementy. Do powierzchniowych urządzeń odwadniających pas drogowy zaliczamy spadki poprzeczne, podłużne jezdni i pobocza, rowy. Na obszarach zabudowanych lub w przypadku gdy woda powierzchniowa mogłaby spowodować uszkodzenie elementów drogi stosuje się urządzenia ściekowe przejmujące wodę opadową. Do urządzeń wgłębnych zaliczamy przede wszystkim różnego rodzaju drenaże i sączki oraz kanalizację i urządzenia retencyjne. Głównym zadaniem urządzeń odwadniających jest skuteczne ujęcie i odprowadzenie wód opadowych i gruntowych, co zapewnić ma poprawną pracę konstrukcji nawierzchni, jej trwałość oraz bezpieczeństwo użytkowania.
Oświetlenie
Oświetlenie drogi poprawia bezpieczeństwo ruchu oraz komfort jazdy w nocy. Stosuje się je przede wszystkim na obszarach zabudowanych, w obrębie skrzyżowań, obiektów mostowych, w miejscach poboru opłat, czy przejść dla pieszych i przystanków autobusowych.
Konstrukcje nawierzchni
Konstrukcje nawierzchni drogi projektuje się tak aby jej stan graniczny nośności i przydatności do użytkowania nie był krótszy niż 30 lat w przypadku dróg betonowych, autostrad i dróg ekspresowych oraz 20 lat w przypadku pozostałych dróg. Przy projektowaniu konstrukcji nawierzchni uwzględnia się prognozę ruchu na danym odcinku drogi oraz warunki gruntowo-wodne. W przypadku dróg istniejących projektuje się remonty (przywrócenie pierwotnych parametrów nawierzchni) lub przebudowy (polepszenie parametrów nawierzchni).
Obiekty inżynierskie
Często inwestycji drogowej towarzyszy konieczność zaprojektowania dodatkowych obiektów inżynierskich związanych z jej przebiegiem i umiejscowieniem. Zaliczamy do nich: obiekty mostowe, tunele, przepusty i konstrukcje oporowe. Wystąpienie tego typu obiektów wymaga dodatkowej dokumentacji, wymagającej osób z uprawnieniami nie tylko drogowymi, ale również konstrukcyjno-budowlanymi, mostowymi czy hydrotechnicznymi.
